News

Dit kleine boekje, Freud and war, is een vertaling uit het Frans, en werd voor het eerst uitgegeven door de Zwitserse lacaniaans geïnspireerde psychoanalytica met journalistieke ervaring, Marlene Belilos, in 2011. Het voorliggende boek werd aangevuld met de Engelse vertaling door Mark Solms van een cruciale tekst van Freud uit 1915, Wir und der Tod. Zonder dit hoofdstuk, dat een scharnierfunctie heeft gekregen in de Engelse uitgave, is het werkje eigenlijk pover en teleurstellend en beantwoordt het mijns inziens niet aan de waarderende beoordelingen op de achterflap. De befaamde briefwisseling tussen Einstein en Freud in 1932, had veel meer uitgewerkt kunnen worden vanuit een historisch perspectief, waarin men de ontwikkeling van Freuds inzichten omtrent de doodsdrift en haar onlosmakelijke verbondenheid met de levensdrift had kunnen aantonen. De tekst uit 1915, in het klimaat van de Eerste Wereldoorlog met de mobilisatie van Freuds zonen geschreven, is van historisch belang, aangezien het informeert omtrent de evoluerende gedachtegang van Freud in verband met zijn inzichten in de verknoping van levens- en doodsdrift.
Dit boekje treft ons vanwege het onderwerp: wat kunnen psychoanalytici vandaag de dag begrijpen van de waanzin van oorlog in onze tijd van ‹onzichtbare› oorlog, diffuse en alom tegenwoordige terroristische dreiging en explosieve zelfmoordaanvallen?

Jason Maratos kreeg de interessante opdracht van het bestuur van The Institute of Group Analysis (IGA) om naar aanleiding van hun veertigjarig bestaan een bundel met de meest relevante bijdragen van hun leden, samen te stellen. (De IGA werd in 1971 opgericht door Foulkes en enkele van zijn medewerkers om te voorzien in een welgekomen opleiding in de groepspsychotherapie. Tot op de dag van vandaag verzorgt dit — in Londen gevestigd, maar wereldwijd vertakt — instituut een gerenommeerde vorming tot groepspsychotherapeut). Meer concreet nodigde Maratos een groot aantal collega’s uit om terug te blikken op de ontwikkeling van hun identiteit als professioneel groepspsychotherapeut, en aan te geven welke artikelen daarbij het meest beklijvend waren gebleken. Deze bevraging resulteerde in een boeiende en gevarieerde collectie geschriften. Hoewel slechts drie van de achttien papers in de eenentwintigste eeuw geschreven zijn, leest dit werk erg prettig en heeft het een verfrissend en inspirerend effect op de lezer/groepspsychotherapeut. Veel bijdragen blijken immers nog steeds verrassend actueel.

Jason Maratos kreeg de interessante opdracht van het bestuur van The Institute of Group Analysis (IGA) om naar aanleiding van hun veertigjarig bestaan een bundel met de meest relevante bijdragen van hun leden, samen te stellen. (De IGA werd in 1971 opgericht door Foulkes en enkele van zijn medewerkers om te voorzien in een welgekomen opleiding in de groepspsychotherapie. Tot op de dag van vandaag verzorgt dit — in Londen gevestigd, maar wereldwijd vertakt — instituut een gerenommeerde vorming tot groepspsychotherapeut). Meer concreet nodigde Maratos een groot aantal collega’s uit om terug te blikken op de ontwikkeling van hun identiteit als professioneel groepspsychotherapeut, en aan te geven welke artikelen daarbij het meest beklijvend waren gebleken. Deze bevraging resulteerde in een boeiende en gevarieerde collectie geschriften. Hoewel slechts drie van de achttien papers in de eenentwintigste eeuw geschreven zijn, leest dit werk erg prettig en heeft het een verfrissend en inspirerend effect op de lezer/groepspsychotherapeut. Veel bijdragen blijken immers nog steeds verrassend actueel.

Thomas Ogden kennen we als een gerenommeerde psychoanalyticus met een indrukwekkende lijst van innoverende publicaties in high-ranked psychoanalytische tijdschriften en met vele vakboeken van zijn hand. Minder bekend is dat hij ook romans schrijft. Dit boek is al zijn tweede roman die in 2013 is verschenen. Deze nieuwe roman beschrijft drie periodes uit het leven van een familie. Het verhaal begint met de val van Catherine, een dertienjarig meisje, dat hierbij een hersentrauma oploopt met een gedeeltelijke halfzijdige verlamming tot gevolg waardoor ze haar hele leven mank blijft lopen. Het boek gaat over familiegeheimen..

Thomas Ogden kennen we als een gerenommeerde psychoanalyticus met een indrukwekkende lijst van innoverende publicaties in high-ranked psychoanalytische tijdschriften en met vele vakboeken van zijn hand. Minder bekend is dat hij ook romans schrijft. Dit boek is al zijn tweede roman die in 2013 is verschenen. Deze nieuwe roman beschrijft drie periodes uit het leven van een familie. Het verhaal begint met de val van Catherine, een dertienjarig meisje, dat hierbij een hersentrauma oploopt met een gedeeltelijke halfzijdige verlamming tot gevolg waardoor ze haar hele leven mank blijft lopen. Het boek gaat over familiegeheimen..

Wie meer wil weten over Ogden als persoon kan het best hoofdstuk acht lezen: een interview dat een collega uit San-Francisco met hem heeft gehouden. Via zijn moeder die in psychoanalyse is geweest toen hij nog heel klein was en het cadeau dat ze hem gaf op zijn zestiende (Colleges inleiding tot de psychoanalyse van Freud) is hij geneeskunde gaan studeren met de ambitie psychoanalyticus te worden. Ogden is trots op zijn medische identiteit: daardoor heeft hij verantwoordelijkheid leren opnemen voor zieken die niet in staat zijn om zelf te oordelen. Ogden voelde veel affiniteit met ernstig gestoorde patiënten en vond in het werk van de Britse objectrelationele psychoanalytici inspiratie. Dit was niet zijn enige inspiratiebron: veel heeft hij te danken aan de wereldliteratuur met auteurs als Borges, Kafka en James. In dit boek zijn hoofdstukken gewijd aan teksten van Borges (De bibliotheek van Babel) en Kafka (Een hongerkunstenaar) die in verband gebracht worden met hun biografie. Zijn grote liefde voor taal en literatuur is goed voelbaar in zijn psychoanalytische publicaties. Volgens Ogden maakt taal niet zozeer de expressie van gedachten en gevoelens mogelijk, maar is ze bij uitstek een medium voor de creatie van gedachten en gevoelens. Het is ontroerend hoe hij over zijn zoon Ben spreekt met wie hij samen een boek heeft gepubliceerd over psychoanalyse en literatuurkritiek. Een rode draad in dit boek is het wordingsproces van de psychoanalyticus. 

Wie meer wil weten over Ogden als persoon kan het best hoofdstuk acht lezen: een interview dat een collega uit San-Francisco met hem heeft gehouden. Via zijn moeder die in psychoanalyse is geweest toen hij nog heel klein was en het cadeau dat ze hem gaf op zijn zestiende (Colleges inleiding tot de psychoanalyse van Freud) is hij geneeskunde gaan studeren met de ambitie psychoanalyticus te worden. Ogden is trots op zijn medische identiteit: daardoor heeft hij verantwoordelijkheid leren opnemen voor zieken die niet in staat zijn om zelf te oordelen. Ogden voelde veel affiniteit met ernstig gestoorde patiënten en vond in het werk van de Britse objectrelationele psychoanalytici inspiratie. Dit was niet zijn enige inspiratiebron: veel heeft hij te danken aan de wereldliteratuur met auteurs als Borges, Kafka en James. In dit boek zijn hoofdstukken gewijd aan teksten van Borges (De bibliotheek van Babel) en Kafka (Een hongerkunstenaar) die in verband gebracht worden met hun biografie. Zijn grote liefde voor taal en literatuur is goed voelbaar in zijn psychoanalytische publicaties. Volgens Ogden maakt taal niet zozeer de expressie van gedachten en gevoelens mogelijk, maar is ze bij uitstek een medium voor de creatie van gedachten en gevoelens. Het is ontroerend hoe hij over zijn zoon Ben spreekt met wie hij samen een boek heeft gepubliceerd over psychoanalyse en literatuurkritiek. Een rode draad in dit boek is het wordingsproces van de psychoanalyticus. 

Hoe wordt er psychoanalytisch gedacht over rouw, een eeuw na het verschijnen van Freuds studie Rouw en Melancholie? Wat voegt het voorliggende boek toe aan Freuds inzichten? De rouw is volgens Freud niet pathologisch, maar een proces dat bij het normale leven hoort en na een zekere tijdspanne overwonnen zal worden. Freud stelt dat therapeutisch ingrijpen bij de rouw ondoelmatig of zelfs schadelijk is, maar hij zegt niet waarom en illustreert dit ook niet. Hij veronderstelt in zijn tekst dat de rouw tijdelijk en voorbijgaand is. Dit standpunt zal hij later matigen; vanaf 1926 spreekt hij zich minder stellig uit over de beperkte tijdsduur van de rouw. Freud benadrukt de ambivalentie bij melancholie, alsof deze in de gewone rouw afwezig zou zijn. Freud zou beter kunnen focussen op het innerlijk conflict tussen de wens om de band met het verloren object te behouden en de wens om er zich los van te maken. Freud ziet rouwen te weinig als een psychosociaal proces waarin andere mensen een grote rol spelen. 

Hoe wordt er psychoanalytisch gedacht over rouw, een eeuw na het verschijnen van Freuds studie Rouw en Melancholie? Wat voegt het voorliggende boek toe aan Freuds inzichten? De rouw is volgens Freud niet pathologisch, maar een proces dat bij het normale leven hoort en na een zekere tijdspanne overwonnen zal worden. Freud stelt dat therapeutisch ingrijpen bij de rouw ondoelmatig of zelfs schadelijk is, maar hij zegt niet waarom en illustreert dit ook niet. Hij veronderstelt in zijn tekst dat de rouw tijdelijk en voorbijgaand is. Dit standpunt zal hij later matigen; vanaf 1926 spreekt hij zich minder stellig uit over de beperkte tijdsduur van de rouw. Freud benadrukt de ambivalentie bij melancholie, alsof deze in de gewone rouw afwezig zou zijn. Freud zou beter kunnen focussen op het innerlijk conflict tussen de wens om de band met het verloren object te behouden en de wens om er zich los van te maken. Freud ziet rouwen te weinig als een psychosociaal proces waarin andere mensen een grote rol spelen. 

Sommige psychoanalytici stellen zich de vraag of het oedipuscomplex zal verdwijnen, rekening houdend met maatschappelijke ontwikkelingen zoals het afbrokkelen van het kerngezin, de verschuiving in culturele normen betreffende seksualiteit en gender, de toename van borderline psychopathologie enzovoorts. Staat het oedipuscomplex wel zo centraal als Freud ons heeft doen geloven? Ook de auteurs van dit boek menen dat een herziening zich opdringt, zij het op andere gronden…