Achtste BVP open symposium

Sandor Ferenczi “Vastberaden en oprecht”

09/10/2021

Activiteiten georganiseerd door de BVP

Delen op

VASTBERADEN EN OPRECHT
Zaterdag, 9 october 2021 – UPC Kortenberg

Ontdek nu het volledige programma hieronder:
Folder Studiedag Sandor Ferenczi 09.10.2021

De Belgische Vereniging voor Psychoanalyse organiseert haar achtste open symposium rond het werk van Sandor FERENCZI (1873-1933), een pionier van de psychoanalyse en een zeer creatieve theoreticus.

De psychoanalyticus Sandor Ferenczi (1873-1933) was uitzonderlijk en onderscheidde zich van zijn tijdsgenoten zowel op het klinische als op het theoretische vlak. Hij was zeer actief en vernieuwend in de beginfase van de psychoanalyse. Hij ligt aan de basis van revolutionaire ontwikkelingen die nog steeds van betekenis zijn in de hedendaagse psychoanalytische kliniek. Voor Ferenczi was de therapeutische effectiviteit een ethische noodzaak. De moeilijkheden die hij ondervond bij de behandeling van patiënten met ernstige persoonlijkheidsstoornissen, hebben hem ertoe geleid om technische innovaties voor te stellen. In de laatste jaren van zijn beroepsleven, heeft hij een theorie van het trauma in al zijn aspecten, ontwikkeld. Zijn klinisch dagboek bevat inzichten die van grote waarde zijn gebleken voor onze hedendaagse psychoanalytische benadering.

Tijdens deze open studiedag zullen de sprekers en de workshopbegeleiders, de voornaamste thema’s uit Ferenczi’s oeuvre presenteren en de relatie leggen met de actuele psychoanalytische praktijk.

 

ABSTRACTS EN SAMENVATTING

Dr. Arlette Lecoq, Verre van orthodox. Van passie tot divan.
Sándor Ferenczi die zichzelf de eis van oprechtheid oplegde en zich liet leiden door zijn passies, verlegde de grenzen van de ontluikende psychoanalyse. Hoewel een man van de 19e eeuw was hij een modernist avant la lettre. Hij sloeg zowel op klinisch als op theoretisch vlak verrassend nieuwe wegen in.

Dr. Jacques Delaunoy, Metapsychologie en technische innovaties bij Ferenczi.
Gedreven door de wens om te begrijpen, maar vooral door de passie om te genezen, is Sándor Ferenczi nooit opgehouden de psychoanalytische situatie en het proces in al hun aspecten te onderzoeken. Hoewel hij de freudiaanse metapsychologie perfect begreep, meende hij dat de psychoanalytische techniek het risico liep het stiefkind van de theorie te worden en dat ze dreigde af te glijden naar een intellectualisering die de analysant weinig ten goede zou komen. Voor hem was de psychoanalytische sessie altijd een emotionele ervaring die nog niet ontdekte gebieden van de psyche aan het licht kon brengen evenals onvermoed lijden waarbij de theorie op de proef gesteld werd en vooral de positie van een psychoanalyticus die te zeker was van zijn theoretische referenties en zijn neutraliteit. Als briljant clinicus zou hij, aan de grenzen van het toenmalig analyseerbare, zowel voor de analysant als voor de analyticus, een aantal concepten ontdekken die hem destijds het verwijt van “enfant terrible van de psychoanalyse” opleverden, maar die erg vruchtbaar zouden blijken te zijn voor de hedendaagse theorie. Een fascinerend klinisch avontuur!

Mevrouw Isabelle Lafarge, De liefde van een psychoanalyticus.
Een vergelijking van de ideeën en de houdingen van Freud en Ferenczi ten aanzien van de liefde brengt belangrijke verschillen aan het licht. Freud reduceerde liefde tot libido, geluk tot genot en begeerte tot drift, waarbij hij op het eerste gezicht de altruïstische aspecten leek te verwaarlozen. Voor Ferenczi is integriteit een belangrijk begrip. Technische fouten, de hypocrisie en de haat van de analyticus zorgen, als echo’s van die van de ouders, voor een reactualisering van het trauma. Het is nodig deze te herkennen en te interpreteren. De manier waarop Ferenczi de liefde in de behandeling integreert, zal aan de hand van de getuigenis van analysanten, ter sprake komen. Tegenwoordig wordt het werk van Ferenczi geprezen, maar vergeten we niet dat het niet risicoloos was om in de psychoanalyse over de liefde te durven spreken. Enkele van deze risico’s zullen in deze lezing verkend worden.

Dr. Christine Franckx, Het infantiele trauma, een historische spraakverwarring tussen Freud en Ferenczi.
Het laatste geschrift van Sándor Ferenczi, Confusion of the Tongues between the Adults and the Child, (1932) is van onschatbare waarde voor de psychoanalyse.  Niet alleen kan men de tekst opvatten als zijn theoretisch testament, Ferenczi veroorzaakte hiermee ook een diepe en pijnlijke breuk met Freud omtrent het concept van het infantiele trauma. Hij herformuleerde namelijk de vroege gedachten van Freud betreffende de traumatische rol van de reële verleiding, wat door Freud om verschillende redenen niet aanvaard, of begrepen, kon worden. Zijn revolutionaire inzichten omtrent de vroege psychische ontwikkeling legden echter het fundament van de object-relatietheorie, die het beslissende belang van de eerste relatie en de externe omgeving voor de psychische organisatie van het infans centraal stelt.

Dr. Marc Hebbrecht, Het klinische dagboek. Psychoanalyse van trauma.
Ferenczi’s klinische dagboek betreft de aantekeningen die Ferenczi schreef tussen 7 januari 1932 en 2 oktober 1932, d.w.z. een jaar voor zijn dood. Dit dagboek draait om drie hoofdthema’s: trauma, mutuele analyse en de kritiek op Freud. In de voordracht zal vooral worden ingegaan op het belang dat hij aan de theorie hecht en op de consequenties voor de huidige psychoanalytische behandeling van patiënten die een trauma hebben opgelopen.

Middagprogramma: De workshops

Workshop 1   Mevrouw Sylvie Kockelmeyer & Mevrouw Marie-Thérèse Kastl, Taalverwarring tussen volwassenen en kinderen, of de taal van tederheid en passie (Franstalige workshop)
Het zijn plastische kunstenaars, dansers, schrijvers, sporters op hoog niveau. Zij zijn onze patiënten. Zij zijn allen verstrikt geraakt in het duivelse web van controle, zozeer zelfs dat zij in hun kinderjaren slachtoffer werden van seksueel geweld. Wij zijn het aan Sándor Ferenczi verschuldigd dat hij, niet zonder weerstand van zijn vakgenoten en Freud, de vader van de psychoanalyse, de verwoestende gevolgen van seksueel misbruik opnieuw aan het licht heeft gebracht, waarvan de ergste de ontkenning is, de leugen dat er niets gebeurd is. Wij zullen de verwarring tussen tederheid en passie in de kuur opnieuw bekijken. Het zal ook gaan om de herhaling van trauma’s binnen de sessies indien de analyticus zich almachtig voelt. Wij zullen nagaan of de patiënten hun moedertaal hebben opgegeven ten gunste van de taal van hun analyticus. Onze workshop zal ons in staat stellen deze reis naar het heden met u te delen.

Workshop 2   Dr. Thierry Bastin & Mevrouw Catty Vandeskelde, Identificatie met de agressor (Franstalige workshop)
De identificatie met de agressor is het voorwerp geweest van zeer verschillende uitwerkingen, eerst door Ferenczi in 1932 en daarna door Anna Freud in 1936. Ferenczi’s is een pathologische en ernstig giftige vorm, die overeenkomt met een aanval op de identiteit van het subject, na een groot trauma.  A. Freud beschrijft een afweerproces dat gebruikt wordt om angsten onder controle te houden ten overstaan van externe objecten die als bedreigend worden ervaren. Dit proces is van voorbijgaande aard en uiteindelijk structurerend. Of een identificatie structurerend of vervreemdend kan zijn, hangt dus in eerste instantie af van de aard van de agressie, de symbolische en affectieve plaats die de agressor bij het kind inneemt, en de mate van psychologische rijpheid die het kind heeft bereikt.  Illustraties op verschillende gebieden zullen licht werpen op deze begrippen.

Workshop 3   Dr. Françoise Labbé & Mevrouw Géraldine Castiau, Ferenczi, beschouwingen en controversen omtrent de theorie van de techniek (Franstalige workshop)
Sándor Ferenczi, een meedogenloze therapeut en gevoelig clinicus, bleef steeds de noodzakelijke samenhang tussen praktijk en theorie bevragen. Reeds in 1918 werkte hij, geconfronteerd met bijzonder moeilijke gevallen een theorie van het trauma uit. Deze zou gevolgd worden door zijn innovaties van de analytische techniek, waarin hij de klassieke Freudiaanse techniek ter discussie stelde. Ook al beschouwde hij zichzelf een fervent volgeling van Freud, toch behield hij een felle onafhankelijkheid die getuigde van een originele en creatieve geest. Geleid door zijn tegenoverdracht, experimenteerde Ferenczi in drie periodes: de actieve techniek (1918-1926), de periode van technische elasticiteit (1926-1929) en de periode van neo-catharsis en wederzijdse analyse in verband met zijn nieuwe opvattingen over trauma (1929-1933). Zijn onderzoek heeft belangrijke sporen nagelaten die vandaag nog steeds onze klinische en opleidingspraktijken sturen.

Workshop 4   Mevrouw Trui Missinne, Prof. Dr. Rudi Vermote & Dr. Marc Hebbrecht, Ferenczi, trauma en dromen (Nederlandstalige workshop).
In deze Nederlandstalige workshop zal een klinisch geval worden gepresenteerd. We gaan uit van de dromen. Daarna zal de groep het klinisch materiaal bespreken. De deelnemers kunnen dit relateren aan hun eigen traumapatiënten. De begeleiders zullen een link leggen met het werk van Ferenczi en de gevolgen van een traumatische ervaring voor het psychoanalytisch kader onderzoeken. Tijdens de discussie zal het belang van de Hongaarse psychoanalyse voor ons huidige denken en de post-Kleiniaanse benadering (Bion) onze aandacht vragen.

Workshop 5    Mevrouw Muriel Rozenberg & Mevrouw Jacqueline Blockmans, Het gebruik van de tegenoverdracht (Franstalige workshop)
Hoewel het Freud was die de tegenoverdracht ontdekte, toonde Ferenczi een voortdurende beslistheid om deze verder te onderzoeken en te ontwikkelen. Gebaseerd op een diep psychotherapeutisch verlangen, onderscheidde hij zich door nieuwe antwoorden te vinden om de diepste lagen van de psyche te begrijpen, te bereiken en te genezen. Ferenczi ontwikkelde nieuwe, meer flexibele benaderingen, gericht op wederzijdse sympathie, de persoonlijke betrokkenheid van de psychoanalyticus en de moederlijke ontvankelijkheid voor het verdrongen lijden van zijn patiënten.  Hoewel deze technieken hun beperkingen hebben aangetoond, toch heeft zijn onderzoek het mogelijk gemaakt de psychoanalytische praktijk in vraag te stellen. Hij stelde de analyse van de tegenoverdracht centraal in de klinische ontmoeting met de patiënt. Aan de hand van een klinische casus zullen we onderzoeken hoe tegenoverdracht wordt ingezet en proberen te begrijpen hoe Ferenczi’s baanbrekende ideeën de hedendaagse psychoanalyse hebben geïnspireerd.

Workshop 6   Mevrouw Monique Licot & Mevrouw Isabelle Maisin, Trauma en zijn lotgevallen (Franstalige workshop)
Trauma neemt een centrale plaats in de psychoanalyse. De betekenis ervan ondergaat in het werk van Freud een reeks belangrijke aanpassingen, gedeeltelijk als gevolg van de voorstellen van Ferenczi. Na de ommekeer van de jaren 1920 bevoorrechte Freud het economische gezichtspunt en verschoof hij het traumatisch gebeuren naar de achtergrond. Ferenczi daarentegen liet het idee van de realiteit van het trauma niet los en zocht naar manieren om dit opnieuw in herinnering te brengen en te verwerken. Op basis van het werk van Sándor Ferenczi stellen wij voor om, aan de hand van voorbeelden uit artistieke werken en klinische situaties, de verschillende vormen en lotgevallen van trauma te onderzoeken. Hoe ziet de toekomst van de mens er mogelijk uit als zijn lijden het vermogen tot verwerking te boven gaat?

Praktische informatie

Prijs maaltijd inbegrepen:

  • Voor 01.10.2021: 90,00€
  • Na 01.10.2021: 100,00€
  • Studenten: 40,00€

Accreditering aangevraagd

* Tot 30 september 2021, zal 15€ administratiekosten worden afgetrokken van de terugbetaling van het inschrijvingsgeld.
* Vanaf 1 oktober 2021 zal er geen terugbetaling plaatsvinden.