Dé-lire avec P. Bayard
Papieren artikel Revue Belge de Psychanalyse
Samenvatting
Dans ce texte, je traite des relations entre la littérature et la psychana- lyse à partir de la théorie de la lecture de P. Bayard, critique littéraire et psychanalyste. Axée sur un dispositif de fiction théorique, dispositif dé- lirant et paranoïaque, l’œuvre de cet auteur se caractérise par son rejet de toute pensée dogmatique au profit de la subjectivité, de l’originalité, de la multiplicité et du virtuel. Il en est ainsi pour son ouvrage sur la littérature appliquée à la psychanalyse qui inverse carrément l’approche herméneutique pratiquée depuis Freud et, en amont, dans sa façon de concevoir toute lecture d’un texte comme infinie, car à chaque fois singulière et incommensurable. Cette approche de la lecture des textes littéraires peut se transférer à la lecture de notre propre psychisme, à celui d’autrui et du monde en général. L’œuvre de Bayard invite, littéra- lement parlant, à la fois à délirer et à dé-lire, c’est-à-dire à s’écarter du sillon de tout enfermement dogmatique, à se débarrasser du poids de la parole de l’Autre symbolique et enfin à trouver en soi la force d’écrire le texte singulier de sa propre vie.
Dé-lire met P. Bayard
In deze tekst worden de relaties besproken tussen literatuur en psy- choanalyse vanuit de leestheorie van P. Bayard, literatuurcriticus en psychoanalyticus. Het werk van deze auteur, dat gebaseerd is op een theoretisch fictief apparaat- delirant en paranoïde-, wordt gekenmerkt door zijn verwerping van elk dogmatisch denken ten gunste van sub- jectiviteit, originaliteit, veelvoudigheid en het virtuele. Dit geldt voor zijn werk over de literatuur dat toegepast wordt op de psychoanalyse. De hermeneutische benadering die sinds Freud wordt toegepast, wordt volledig omgekeerd. Daarmee wordt ze in een hoger stadium gebracht door zijn manier om het lezen van een tekst als oneindig op te vatten, omdat ze uniek en onmeetbaar is. Deze benadering van literaire teks- ten kan worden getransfereerd op de lectuur van de eigen psyché, die van anderen en de wereld in het algemeen. Het werk van Bayard nodigt ons letterlijk uit tot dwalen (of ijlen; in het Frans: délirer zoals in een delirium) en ont-lezen, d.w.z. ons los te maken uit elke dogma- tische opsluiting, ons te ontdoen van de zwaarte van het woord van de symbolische Ander en in onszelf de kracht te vinden om de singuliere tekst van ons eigen leven te schrijven.
Un-reading with P. Bayard
In this text I deal with the relations between literature and psychoanalysis from the theory of reading of P. Bayard, literary critic and psychoa- nalyst. Focused on a theoretical fiction device, and more particularly a delusional and paranoid device, the work of this author is characterized by his rejection of any dogmatic thought in favor of subjectivity, originality, multiplicity and the virtual. This is the case for his work on literature applied to psychoanalysis, which completely reverses the hermeneutical approach practiced since Freud and, upstream, in his way of conceiving any reading of a text as infinite because each time singular and immeasurable. This approach to reading literary texts can be transferred to reading our own psyche, that of others and of the world in general. The work of Bayard invites, literally speaking, both to delirium and to un-read, that is to say to move away from the furrow of any dogmatic confinement, to get rid of the weight of the word of the symbolic Other and finally to find in oneself the strength to write the singular text of his own life.