Pascaline ou les difficultés de la construction de l’espace imaginaire
Résumé
Si nous savons depuis Kant que les notions d'espace et de temps constituent les deux catégories élémentaires de la sensibilité, indispensables à l'élaboration de toute forme de pensée et de représentation, l'expérience d'une relation thérapeutique avec des enfants atteints de troubles instrumentaux semble démontrer qu'il ne s'agit cependant pas de données immédiates et innées de notre expérience sensible. En suivant tout autant la théorie de Sami-Ali à propos de l'espace imaginaire, dont il se veut une illustration, que l'évolution de la thérapie de Pascaline, fillette de huit ans présentant un retard de développement psychomoteur important, ce texte tente de suivre les vicissitudes du développement de cette notion d'espace dont la reconnaissance est corrélative à celle du corps propre, et donc à l'origine de la distinction moi – non moi.
Samenvatting
Vanuit de theorieën van Kant is het duidelijk geworden hoezeer de twee begrippen : ruimte en tijd, de twee elementaire kategorieën zijn van de menselijke vatbaarheid voor gevoelsindrukken. Zij zijn onontbeerlijk voor de verwerking van iedere vorm van gedachte en voorstelling.
De ervaring, opgedaan vanuit een therapeutische relatie met kinderen, lijdend aan stoornissen in hun psychische uitrusting, lijkt er op te wijzen dat het hier niet gaat om gegevens in onze gevoelservaring die onmiddelijk en aangeboren te onzer beschikking zijn.
De auteur baseert zich op de theorie van Sami-Ali over de imaginaire ruimte en wil met zijn artikel de gegrondheid van deze opvatting aantonen. Hij doet dit aan de hand van de therapie met Pascaline, een meisje van acht jaar, dat een belangrijke achterstand vertoonde in haar psychomotorische ontwikkeling. Doorheen de evolutie van dit geval, probeert hij de wisselvalligheden in de ontwikkeling van dit begrip «imaginaire ruimte» te volgen. Het herkennen van deze imaginaire ruimte valt samen met de herkenning van het eigen lichaam en ligt derhalve aan de oorsprong van het onderscheid Ik – niet Ik.
Summary
If we know since Kant that the notion of space and time constitute the two elementary categories of feeling, indispensable for the elaboration of all forms of thought and representation, the experience of a therapeutic relationship with children affected with «troubles instrumentaux» (psychomotor-cognitive dysfunction) seems to show that this does not however concern the immediate and inborn data of our sensory experience. Following Sami-Ali's theory of «imaginary space» as well as the evolution of the therapy of Pascaline, a little girl of eight with marked psychomotor retardation, which illustrates this, the text tries to follow the vicissitudes of the development of this notion of space, the recognition of which is correlative to the recognition of the body itself and thus to the origins of the distinction between the «me» and the «not-me».
